Các bài thơ chân dung tôi viết xong đều được anh em đem truyền khẩu hoặc tôi đọc trước mặt người được viết, riêng bài Tố Hữu mãi đến năm…
Đang xem: Nhà thơ xuân sách
Các bài thơ chân dung tôi viết xong đều được anh emđem truyền khẩu hoặc tôi đọc trước mặt người được viết, riêng bài Tố Hữu mãi đếnnăm “Chân dung nhà văn” ra đời mới xuất hiện công khai. Khi viết xong bài thơtôi hiểu không thể truyền bá ra ngoài được, cũng phải biết trời biết đất chứcòn làm sao bây giờ. Có một nhà văn gửi một bản tường trình lên “đại thủ lĩnh”tố cáo tôi làm thơ bôi xấu nhà văn, rồi trích một số bài, nhưng nếu không cóbài về Tố Hữu thì không đủ sức nặng, ông ấy liền mấy câu ở vỉa hè nhại bài Bầmơi: “Bầm ơi có rét không bầm. Vonga con cưỡi gà hầm con ăn”. Nhưng khi đọc xongTố Hữu nói: “Xuân Sách viết về các nhà văn khác như vầy thì không thể viết vềtao đơn giản như vầy được. Tao chờ”.
Ông Tố Hữu là người ngồi ở ngôi cao trong hàng ngũlãnh đạo của đảng và nhà nước, với Văn nghệ thì ông là đại thủ lĩnh, không cógì phải bàn cãi. Về thơ ông là ngọn cờ đầu của thơ ca cách mạng hiện thực XHCNnhư những nhà phê bình có tên tuổi khẳng định.
Về nghệ thuật thơ cũng vậy “Thì treo giải nhất chịunhường cho ai”như một nhà thơ lão làng đã viết. Câu thơ : “Mường Thanh,HồngCúm,Him Lam/Hoa mơ lại trắng vườn cam lại vàng” theo phân tích của nhà thơ nọlà hai câu thơ mẫu mực vừa kinh điển vừa hiện đại. Ai dám cãi hoa mơ không trắngvườn cam không vàng. Các cán bộ đi thuyết giảng ai cũng thuộc và trích dẫn vàicâu thơ của Tố Hữu để tăng phần hấp dẫn của bài nói.
Tôi đã một lần bị một đồng chí chính trị viên dướiđơn vị gửi thư lên Tổng cục chính trị phê phán là đi nói chuyện thơ cho bộ độimà chỉ trích thơ Chế Lan Viên chứ không trích thơ Tố Hữu. Bài thi văn Trung họcvà Đại học năm nào mà chẳng có đề về thơ Tố Hữu, nó đã trở thành quen thuộc nhưsổ gạo của từng nhà. Tôi cũng biết vào những năm “Nhân văn Giai phẩm” có mộtnhà thơ bộ đội viết bài phê bình thơ Tố Hữu có câu “thơ Tố Hữu như cốc siro phaloãng…”. Như thế thì nhiều phen “lên bờ xuống ruộng” là phải. Cũng chẳng biếtkêu ai, chẳng ai nói cho biết mình phạm tội gì. Anh có viết một vở kịch tên là“Mưa bóng mây”. Tôi đùa :
Tôi cũng nghe kể hồi còn trên chiến khu Việt bắc mộtlần Tố Hữu định đọc thơ cho Văn Cao nghe, nhưng ông nhạc sỹ gạt đi “Thơ cậu nhưca dao hò vè có gì mà đọc”tôi nhớ lại lời ông bác mỗi khi mắng con cháu tội lườibiếng hoặc mắc lỗi “Chết là phải”.
Vì thế khi làm thơ chân dung nhà văn tôi phải nghĩ tớiTố Hữu, làm thế nào bài thơ phải xứng tầm với ông. Có thể nói đó là bài thơ tôiviết đi viết lại nhiều lần mà chưa ưng ý. Hơn nữa viết về ai ngoài đọc kỹ tácphẩm tôi đều tìm cách tiếp xúc để biết kỹ hơn tính cách của họ. Tôi từng hầuchuyện nhiều bậc đàn anh, bằng cách này cách khác và học hỏi được nhiều điều.Nhưng Tố Hữu thì không.
Tôi biết ông, thấy ông thì nhiều lần trong những buổihọp hành về văn nghệ. Tôi nhớ một lần ông tới Tạp chí nói chuyện về tập “Cửa mở”củaViệt Phương. Ông lim dim mắt cao giọng “Đó là tập thơ ba lăng nhăng ,tư tưởngba lăng nhăng”.
Tôi cũng không thể như nhà văn nọ nổi tiếng đãng trínhưng lại nhớ rất kỹ ngày sinh Tố Hữu, hàng năm tới ngày đó đều đến nhà tặngnhà thơ lớn một bông hoa hồng. Tôi cũng không thể lấy cớ có tác phẩm mới inmang đến tặng “đại thủ lĩnh”.
Xem thêm: Hot Girl Hạnh Sino Là Ai ? Tiểu Sử, Năm Sinh, Chiều Cao Hạnh Sino
Tôi nhớ đời một chuyện, một hôm cùng ông bạn vàng đạpxe dọc đường Phan Đình Phùng có ngôi biệt thự có “Cành táo đầu hè rung rinh quảngọt” (nhà Tố Hữu). Ông bạn bỗng hỏi tôi :
– Cậu tưởng mình nằm mê chắc. Gần ba mươi tuổi mớilà thằng Trung úy quèn, bao giờ mới lên tướng, họa có mà đảo chính.
Vậy thì làm sao tôi dám vào ngôi nhà đó. Nhưng rồitôi cũng hoàn thành được bài thơ vào năm 1973, khi Tố Hữu có bài thơ “Máu vàhoa” lấy cảm xúc từ sự kiện Hiệp định Paris. Tôi nhớ sau khi đọc bài thơ đó tôicứ lẩm bẩm máu và hoa…máu và hoa, rồi bật ra cảm hứng viết “Máu ở chiến trườnghoa ở đây”.
Hàng năm mỗi khi Tết đến tất cả các báo đều đăng thơchúc Tết của Hồ Chí Minh và thơ Tố Hữu, các báo đều đăng một bài ấy. Theo quyước thì các tác giả không được gửi một bài đăng ở nhiều báo vào cùng thời gian.Ai làm thế sẽ bị cắt nhuận bút và bị phê bình. Nhưng Tố Hữu là ngoại lệ ai cũngthấy thế là phải, thơ hay đăng càng nhiều càng tốt. Thơ hay trả nhuận bút caobao nhiêu cũng không xứng.
Một bài thơ lúc đó nhuận bút từ 8 đến 10 đồng ở báoTrung ương. Cỡ Huy Cận, Xuân Diệu, Chế Lan Viên…có thể từ 12 đến 15 đồng. Nhưthế cũng là tươm, vì theo Nguyễn Tuân lấy giá bát phở chín làm bản vị , ba hàomột bát thì một bài thơ cũng cỡ vài ba chục bát, đủ ấm bụng điểm tâm sáng cảtháng trời. Tôi được biết tờ báo nọ phải đưa ra ban biên tập bàn bạc khi trảnhuận bút cho Tố Hữu, cuối cùng thống nhất : tiền là 500 đồng cộng một cành đàovà một cặp gà trống thiến. Câu này là tôi nghe lại không biết có đúng không,khi nhận nhuận bút nhà thơ nói :
Các bài thơ chân dung tôi viết xong đều được anh emđem truyền khẩu hoặc tôi đọc trước mặt người được viết, riêng bài Tố Hữu mãi đếnnăm “Chân dung nhà văn” ra đời mới xuất hiện công khai. Khi viết xong bài thơtôi hiểu không thể truyền bá ra ngoài được, cũng phải biết trời biết đất chứcòn làm sao bây giờ.Có một nhà văn gửi một bản tường trình lên “đại thủ lĩnh” tố cáo tôi làm thơbôi xấu nhà văn, rồi trích một số bài, nhưng nếu không có bài về Tố Hữu thìkhông đủ sức nặng, ông ấy liền mấy câu ở vỉa hè nhại bài Bầm ơi :
– Xuân Sách viết về các nhà văn khác như vầy thìkhông thể viết về tao đơn giản như vầy được. Tao chờ.
Và tôi cũng phải chờ. Một lần nhà văn Đặng Thai Maigọi tôi đến nhà riêng. Cụ bảo tôi đọc bài thơ về Tố Hữu cho cụ nghe. Thấy tôichần chừ cụ bảo : “Cậu sợ tôi phản cậu hay sao?”
– Thưa bác,cháu đâu dám nghĩ về bác như thế có điềucháu nghe lời ông Hàn Phi rằng vua là con rồng, có thể gần thậm chí có thể cưỡilên mình nhưng tuyệt đối không được sờ vào cái vuốt dưới cằm nó. Cháu muốn giữcái đầu để hoàn thành tập thơ đã.
– Đạo trí giả của những người như bác có cái haytrong bụng không thể không truyền cho người khác, cho phép cháu khoe một chút,bài này hay.
Xem thêm: Bài 1 Có Phải Số Nguyên Tố Là Gì? Tính Chất Số Nguyên Tố Là Gì
Mùa hè năm 1982 tôi lên Tam Đảo nghỉ vài hôm,hồi đókhách vắng lắm. Một buổi chiều tôi đang đi dạo dưới rặng thông thì nhìn thấynhà thơ Tố Hữu đang đi về phía tôi, tôi nghĩ ông không biết tôi nên cứ lẳng lặngđi qua. Không ngờ ông gọi :
– Bên Công an họ thu thập được những bài ca dao, đồngdao,chuyện tiếu lâm thời bây giờ,có đến gần 200 trang đánh máy. Mình lên đây đểđọc cho yên tĩnh.